Ratten zijn slimme dieren. Als je een rat in een kooi zet en hem eten geeft telkens hij op een hendeltje duwt, dan krijgt dat dier al snel in de gaten hoe het werkt. Dan gaat hij lekker veel op dat hendeltje duwen om aan eten te komen. Maar na een tijdje heeft hij het wel gehad, en laat hij het hendeltje links liggen.
Als je wil dat die rat als een gek op dat hendeltje blijft duwen, moet je het anders aanpakken, zo ontdekte de Amerikaanse gedragspsycholoog B.F. Skinner in de jaren ´50. Dan moet je hem niet élke keer als hij op dat hendeltje duwt eten geven, maar op onvoorspelbare momenten (*). Dus dan duwt de rat op dat hendeltje, en komt er eten. Dan duwt hij er nog een paar keer op, maar er komt niks. Net voor hij het wil opgeven, duwt hij toch nog een paar keer, en dan valt er plots weer eten in zijn bakje. Als je een dier daaraan gewoon maakt, krijg je hem met geen stokken meer van dat hendeltje af.
Dit is het mechanisme dat gebruikt wordt bij gokautomaten. Af en toe win je, maar je kan onmogelijk voorspellen wanneer. En dat maakt het ontzettend verslavend.
Een equivalent van dat hendeltje dragen we allemaal op zak. Het is de pull-to-refresh functie, waarbij je met je vinger over het scherm schuift om nieuwe berichten te zien. De meeste van die berichten zijn niet interessant. Maar van tijd tot tijd passeert er iets dat onze aandacht trekt en ons een kleine shot dopamine geeft. En daardoor blijven we scrollen.
Loren Brichter, de 37-jarige software ontwerper die in 2009 met deze functie op de proppen kwam, had niet de bedoeling een verslaving in de wereld te zetten. Hij was op zoek naar een efficiënt alternatief voor de refresh knop, en in dat opzicht is pull to refresh een geniale inval, want je bespaart kostbare ruimte op het scherm omdat er geen knop voor nodig is. Sindsdien stelt Brichter zich echter vragen bij zijn eigen uitvinding. “Smartphones zijn nuttig, maar ze zijn verslavend,” zegt hij in een interview in The Guardian. “Pull-to-refresh is verslavend. Twitter is verslavend. Dat is niet oké. Ik denk dat ik niet volwassen genoeg was om daarover na te denken toen ik die dingen aan het ontwerpen was. Waarmee ik niet wil zeggen dat ik nu volwassen ben, maar toch iets volwassener, en ik betreur de nadelen.” Zelf legt Brichter elke avond om zeven uur zijn smartphone aan de oplader in de keuken en raakt hem niet meer aan tot de volgende dag.
Sinds ik dit las, kijk ik op een heel andere manier naar mijn smartphone. Wanneer ik hem gebruik om aan nuttige informatie te geraken, weet ik dat het in orde is. Maar wanneer ik ernaar grijp om te kijken of er misschien iets te lezen of te ontdekken valt, dan is het mis. Dan weet ik dat ik beter een boek zou pakken. En als ik me toch tot scrollen laat verleiden, dan doemt algauw het beeld op van een ratje in een kooi. Dat helpt om ermee te stoppen.
(*) voor de liefhebbers: operante conditionering met een variable ratio.
Kattebelletjes 
Zo probeer ik het ook, maar het lukt niet iedere dag…
Bij mij ook niet 😉
Tegenwoordig zie je overal rondom scrollende mensen
Elk vrij moment wordt benut😦
en of het altijd zo nuttig is, dat is dus nog maar de vraag
Ik ben altijd blij als ik op de metro nog mensen zie die een boek lezen, of gewoon wat zitten praten.
Zelf ben ik onlangs volledig afgestapt van Instagram, net voor dezelfde reden. Een lege bedoening met foto’s, hashtag’s en …
Inderdaad. Ik denk dat het allemaal als een soort nieuw speeltje is, en dat het logisch is (en ook wel leuk) om eens uit te zoeken hoe het werkt en wat we ermee kunnen doen. En dat we dan de balans opmaken van wat er nu echt nuttig is. Zelf heb ik er alle foot´s afgegooid behalve twee, en ik hou de account nog wel open voor moesten mensen me willen contacteren. Maar voor de rest…
Ik verschoot ervan hoe makkelijk ik meegezogen werd in de maalstroom van in het oog houden hoeveel volgers ik had en hoeveel mensen een foto geliked hadden. Terwijl dat dus helemaal niets bijdraagt aan je leven. Wanneer je ermee stopt verandert er helemaal niets, behalve dat je meer tijd hebt.
Wat ben je trouwens met die ‘likes’?? Onlangs kwam ons kleinkind op bezoek, en tussenin zat ik te kijken op mijn Feestboek. Kwam hij naar mijn telefoon en zei hij: ‘Opabruhhe, je doet dit verkeerd’. ‘Hoe moet ik dat dan doen, kampioen?’ ‘Kijk, zooooo!’ En hij begon te scrollen als geen gek, zo ziet hij het van zijn moeder. Zo snel dat hij onmogelijk iéts in detail kan gezien hebben. Tussenin zal zijn moeder wel eens stoppen om iemand te liken die haar gewoonlijk liket :). Stom, stom, stom!
Dus je hebt al les in scrollen gehad 😀
Heel dat like-systeem is natuurlijk ook gewoon om ons bezig te houden he. Dat speelt op ons gevoel van “voor wat, hoort wat” (of hoe zeg je reciprocity in het Nederlands). Die apps zitten echt boordevol truukjes. Ik maak mij echt zorgen over wat dat doet met de ontwikkeling van de jongere generaties.
Ik heb er totaal geen last van wegens geen smartphone. Een ware luxe, wat ik je brom!
Ooh, jij bent nog een van de weinigen die geen smartphone hebben!! Daar zou ik u eigenlijk wel eens graag over interviewen, al is het maar voor mijn eigen blog 🙂
Ga je gang, Kathleen. 😉
Ik ga eens nadenken over vragen en je een mailtje sturen!
Had ik je mailadres al?
menck @ telenet . be (maar dan zonder de spaties. 😉 )
Ik weet heel goed dat ik verslaafd ben aan mijn smartphone, al is het al veel minder dan het ooit geweest is. Ik doe er niemand kwaad mee.
Als je deugd hebt van een verslaving en er niemand kwaad mee doet, dan zou ik zeggen: volle bak genieten! 🙂
Haha, het is niet dat die telefoon aan mijn handen plakt hoor. ’s Avonds bij de TV heb ik er geen behoefte aan en’ s nachts blijft hij beneden.
Dan ben je niet verslaafd hoor 🙂
Het is zoals met alle doorten drugs he, er is altijd een aantal mensen dat er wel aan verslaafd geraakt, terwijl anderen daar net geen aanleg toe hebben. Zolang je het gebruim perfect in de hand hebt, is er geen probleem. Ik ben zelf iemand die nogal snel aan iets verhangen kan geraken, dus ik moet daar wel erg mee oppassen. En begrijpen hoe het werkt, helpt me daarbij.
Ik probeer de smartphone weg te leggen als ik tv kijk, een boek lees en al helemaal als ik mensen ontmoet. Vrienden die midden in het gesprek hun smartphone bovenhalen omdat ze op hun horloge een berichtje zien binnenkomen, vreselijk vind ik dat. Maarr toch moet ik ook bekennen dat ik op saaie lange winteravonden zit te scrollen op Instagram, op webshops of in blogland. Het is nu eenmaal een makkelijke vorm van tijdverdrijf.
Ik denk dat het inderdaad geen probleem is wanneer je er bewust voor kiest. Wanneer je nog in staat bent om de smartphone weg te leggen op momenten dat het niet gepast is, en hem enkel te gebruiken wanneer je echt zin hebt in wat mindless scrollen. Het is zoals met alle soorten drugs he, er zijn altijd mensen die er niet aan verslaafd geraken, en andere wel. Maar als je al geen live gesprek meer kan hebben zonder tussendoor nog berichten te beantwoorden die niet dringend zijn… Dan ondermijnt die telefoon toch echt wat er gebeurt in het moment. Zo´n horloge leidt continu je aandacht af. Dat kan toch niet gezond zijn…
Omdat ik weet dat ik vatbaar ben voor verslavingen, neem ik geen smartphone. Mijn leven is lekker rustig zo. Ik geniet van de JOMO (Joy Of Missing Out).
Ik vind die mensen bij wie de telefoon vastgegroeid lijkt aan hun hand een beetje triest.
Ratjes in een kooi. Een mooie vergelijking.
Waw, nog iemand die geen smartphone heeft! (Zie ook Menck hierboven). Jou zou ik dus ook wel eens willen interviewen 🙂 En JOMO, daar had ik nog nooit van gehoord, maar ik herken het meteen, dat gevoel van vreugde van de dingen gewoon te laten passeren en niet in alles mee te hoeven gaan. Zalig.
Herkenbaar. Ik ben zeer bewust afgestapt van de meeste sociale media omdat ik besef vatbaar te zijn voor overmatig gebruik. Een beetje Facebooken of Instagrammen lukte niet en ik betrapte mezelf erop dat ik wéér naar foto’s keek van mensen die ik half of zelfs niet eens kende en daar zelfs eerder ongelukkig dan vrolijk van werd.
Van Whatsapp geraak ik voorlopig niet verlost. Het wordt zo vaak gebruikt voor belangrijke communicatie en om zaken af te spreken, dat ik (het gevoel heb dat ik) het niet meer kan verwijderen, maar ik stoor me soms aan de flauwe mopjes en irrelevante zaken.
Ja, dat is zo herkenbaar. Ik vind het ook heel moeilijk om ergens maar een beetje mee bezig te zijn. Ik ga er meteen volle bak in mee. Daarom ben ik ook met Facebook gestopt. Ik heb ook overwogen instagram van mijn telefoon te gooien, maar daar heb ik voorlopig nog een paar contacten staan waar ik op een andere manier niet aangeraak. Dus dat hou ik nog, maar ik verplicht mezelf niets meer te posten en niet te scrollen. Dat lukt niet altijd…
Een vriend van me heeft zich vandaag op whatsapp uit ene gemeenschappelijke groep verwijderd. Hij zei dat hij op termijn met whatsapp wil stoppen en volledig op Signal wil overstappen. “Jullie hebben allemaal mijn nummer, dus jullie zullen me wel vinden”, zei hij. Dat vond ik wel superknap. Eigenlijk zou ik graag hetzelfde doen, maar whatsapp van mijn telefoon gooien dat kan ik niet maken, want er zitten contacten op die ik nodig heb voor de artikels die ik schrijf. Maar ik ben wel aan het overwegen om ook uit de groepen te stappen. Want uiteindelijk weten de mensen je wel te vinde als ze je nodig hebben he.
Wauw, nooit op die manier naar de pull-refresh gekeken. Ik denk even aan iemand die steeds naar de brievenbus loopt om te kijken of er post is.
Maar inderdaad, die apparaten blijven almaar een beetje meer van onze aandacht pikken. Wat was het toch relaxed, vroeger.
Haha, ja, iemand die de hele dag naar de brievenbus loopt! Nu vraag ik me af of we nog steeds zoveel op onze telefoon zouden kijken als dat ding in de brievenbus lag en we er telkens heen moesten lopen 🙂
Nadat ik erover gelezen had, begon het mij ook op te vallen hoe die apps geprogrammeedr zijn om maar zo vaak mogelijk je aandacht te trekken. Instagram geeft bijvoorbeeld heel veel meldingen die geen echte meldingen zijn (zo van “iemand die je kent zit ook op instagram”, dat is dus kennelijk ene melding waard). Dus dat staat er weer zo´n rood cirkeltje met een getallentje dat het aantal meldingen aangeeft bij het icoon. Echt zot.
Ja vreselijk, net als LinkedIn en Facebook! Ik swipe structureel daarom alle meldingen weg van m’n scherm, zonder ernaar te kijken. Als er echt iets belangrijks is mis ik het gegarandeerd (en dat is ook echt eerder gebeurd)… Dat krijg je er nou van.
Het staat expres niet op m’n telefoon, maar op de desktop is er zo’n rood bolletje als er iets nieuws is, zelfs als ik niet ingelogd ben. Ik word daar zot van. Want dan log je in en krijg je: “die heeft in die groep iets geschreven”. Mijn man facebookscrollt hele avonden als ik hem laat doen, ik snap dat niet en vind het verschrikkelijk maar ik stel voor om een spelletje te doen of iets te kijken of te gaan wandelen ipv er ruzie over te zoeken…
O, En! Dat op vacatures vaker en vaker staat dat je de social media moet updaten. Aah!!!! :p
Dat is het ambetante he, dat op die manier gedwongen wordt sociale media te gebruiken. Dat zou echt niet mogen. De leraar van mijn dochter communiceert via Telegram, maar ik vind dat ze er (zeker op een publieke school) niet zomaar vanuit mogen gaan dat iedereen een smartphone heeft (zelfs geen computer).
En onlangs vroeg iemand in Spanje ons om te helpen met een verkeersboete die ze hadden gekregen in Nederland. Het bedrijf dat die boetes int, daar kan je dus niet naar mailen. De communicatie kan enkel via twitter, facebook of telefonisch. Daar krijg ik dus grijs haar van. Wat is er mis met een e-mailadres? waarom moet iedereen op twitter of facebook zitten? Geen idee hoeveel het kost om van Spanje naar Nederland te bellen. Gelukkig heeft ene vriendin in Nederland dat dan gedaan.
Oh jee, nee, dat is zo fout! Alsof klantendienst via die kanalen zoveel beter zou zijn…
Telegram, Whatsapp en andere messengers, nog zoiets, men gaat er maar steeds vanuit dat iedereen daarop zit. Op m’n nieuwe werk heb ik gezegd dat ik geen whatsapp heb en wil, omdat ik er gek van werd, en toen zeiden ze geen probleem maar toch wordt er via dat kanaal afgesproken voor meetings enz… Ik zwicht niet, neh. Bij het woord “whatsappgroepje” word ik echt misselijk 😛
Héél fout ook van de leraar van je dochter. Kun/durf je erover discussiëren? Zijn er nog ouders die dat niet zo ideaal vinden?
(Sorry dat ik hier zo laat op reageer, ben een tijdje niet op wordpress geweest,,,)
Wat andere ouders daarvan vinden, daar heb ik dus geen idee van… Ik heb de indruk dat de meeste mensen er hier echt niet bij stilstaan. En met de leraar heb ik er nog niet over kunnen praten.
Ik probeer zelf over te schakelen op Signal omdat dat echt een heel “cleane” app is. Maar hoewel je daar perfect hetzelfde mee kan doen als met whatsapp, zijn er dus toch maar heel weinig mensen die die app hebben. Het is echt zot.
Ik vind dat wel sjiek van jou dat je zo voet bij stuk houdt!! Als er maar genoeg mensen dat doen, dan zien ze dat het niet vanzelfsprekend is dat iedereen op whatsapp zit en facebook heeft. Da´s trouwens ook een van de hoofdredenen waarom ik indertijd mijn facebook account verwijderd heb: omdat het als vanzelfsprekend gezien werd dat je dat had. Dus ja, dan moest ik toch even het tegendeed gaan bewijzen 😉
En nu wil ik instagram van mijn telefoon zwieren en whatsapp afbouwen. Maar dat laatste is dus het moeilijkste..
Signal is inderdaad heel goed. Zolang er mensen zijn zoals m’n zus die een e-mail sturen met een foto teveel moeite vinden, zal whatsapp wel blijven hoofdrol spelen… 🙂
Ja, en zo zijn er veel mensen 😉
Ja, dat rode bolletje! Ik had je opmerking nog niet gelezen, maar daarover heb ik dus net geschreven in een antwoord op het comment van Veroniqz. Ik heb gelezen in een boek over Big Data dat het ook geen toeval is dat dat een ROOD bolletje is, want dat is naar het schjint een kleur waar mensen veel sterker op reageren. En die meldingen zijn inderdaad het melden niet waard, ze doet dat echt alleen om je naar die app toe te trekken zodat er je tijd ana besteedt. Wel slim om het alleen op je computer te zetten, dan word je er alleen mee geconfronteerd wanneer je je computer aan hebt. want je kijkt uiteindelijk veel vaker op je telefoon dan op je computer -je telefoon kan je overal meenemen.
En wat een goeie truc van jou om je man voor te stellen iets anders te doen 😉 Dat ga ik ook eens proberen!
In perioden dat ik weinig of niet lees, heb ik ook wel last van acute scrollitis. Maar als mijn leesdip weer eens over is, kan Smoelenboek mij gestolen worden.
scrollitis, dat klinkt echt als een aandoening 😀